Những vụ thanh trừng của Trung Quốc có thể học được gì từ Liên Xô?

Bùi Mẫn Hân

Phạm Nguyên Trường dịch

Để đảm bảo rằng Trung Quốc đứng ở vị trí mạnh nhất có thể, Tập phải học một bài học nữa từ Liên Xô: những vụ thanh trừng dễ dàng trở thành thái quá. Stalin đã tiêu diệt hàng quân đoàn sĩ quan của Hồng quân ngay đêm trước cuộc xâm lược của Quốc xã. Tập không thể cho phép mình mắc những sai lầm tương tự như thế.

Chẳng có mấy niềm vui

Ngày 01 Tháng 8 vừa qua, Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tổ chức kỷ niệm 88 ngày thành lập. Nhưng 2,3 triệu binh sĩ của nước này chẳng có mấy niềm vui. Ngay đêm trước ngày kỷ niệm, Thượng tướng Quách Bá Hùng (Guo Boxiong), đã bị khai trừ đảng và được giao cho các công tố viên quân sự để trả lời những cáo buộc về tham nhũng, trong đó có những cáo buộc nói rằng ông ta đã nhận những khoản hối lộ lớn từ các sĩ quan PLA để được thăng quan tiến chức. Và Quách sẽ không phải là sĩ quan PLA cuối cùng phải đối mặt với những tội danh như thế.

Quách, là phó chủ tịch Quân uỷ trung ương, phụ trách công việc hàng ngày của quân đội từ năm 2002 đến năm 2012. Vụ bắt giữ ông này xảy ra sau vụ bắt giữ Tướng Từ Tài Hậu (Xu Caihou, Thượng thướng, nguyên uỷ viên Bộ chính trị, nguyên phó chủ tịch Quân uỷ trung ương– ND), đã làm trong Quân uỷ từ năm 2007 đến năm 2012, vào hồi tháng 6 năm ngoái.

Quách và Từ không phải là những sĩ quan cao cấp duy nhất bị lột lon kể từ chỉ huy tối cao của họ, Chủ tịch Tập Cận Bình, phát động cuộc chiến chống tham nhũng hồi cuối năm 2012. Dựa trên các số liệu chính thức, 39 viên tướng (kể cả con trai của Quách, đeo lon thiếu tướng ) đã bị bắt giữ. Và nếu những cáo buộc cho rằng nhiều viên tướng đã hối lộ Quách và Từ để được thăng quan tiến chức là đúng thì sẽ có lý khi giả định rằng những cuộc thanh trừng trên diện rộng các cán bộ cao cấp của PLA, kể từ sau Cách mạng văn hóa, sẽ còn tiếp tục.

Đấy chính là thông điệp Tập gửi cho quân đội trong diễn văn mà ông ta vừa đọc trước Tập đoàn quân 16, trong những năm 1990, Từ [Tài Hậu] từng là chính uỷ của tập đoàn này. Sau khi thề sẽ diệt trừ ảnh hưởng của Từ, “về tư tưởng, về chính trị, cũng như tổ chức và tác phong công tác”, Tập [Cận Bình] nhấn mạnh rằng không tuân theo sự lãnh đạo của Đảng sẽ bị trừng trị. Quân đội phải, Tập tuyên bố, “kiên quyết thực hiện mệnh lệnh của Ban chấp hành Trung ương Đảng và Quân ủy trung ương”.

Học gì từ Liên Xô?

Ai đã từng theo dõi Tập trong hai năm rưỡi qua cũng đều có thể thấy rõ mục tiêu của ông ta là củng cố sự cai trị của đảng Cộng sản ở Trung Quốc bằng cách củng cố quyền lực của cá nhân mình, tăng cường đàn áp ở trong nước và theo đuổi chính sách đối ngoại quyết đoán. Để đạt được mục tiêu này, Tập cần lòng trung thành không suy suyển của PLA - và điều đó đòi hỏi phải thanh lọc những sĩ quan không đáng tin hoặc tham nhũng.

Ở tầm cá nhân, lòng trung thành của quân đội Trung Quốc là yếu tố quan trọng sống còn nhằm bù đắp cho việc Tập không có nền tảng quyền lực hợp hiến. Ngược lại, khi cựu Chủ tịch Giang Trạch Dân trở thành Tổng bí thư đảng Cộng sản sau vụ đàn áp ở Thiên An Môn năm 1989, ông ta đã có thể dựa vào các quan chức có năng lực và trung thành ở Thượng Hải để vận hành bộ máy quản lý hành chính quan liêu; sau đó, trong những năm 1990, ông ta mới mở rộng cơ sở ủng hộ mình bằng cách thu nạp thêm những phe phái khác. Và người kế nhiệm Giang Trạch Dân, Hồ Cẩm Đào, xuất thân từ đoàn Thanh niên Cộng sản, có các bạn thời sinh viên ở tất cả các cấp của bộ máy đảng-nhà nước.

Trong khi Tập phải xây dựng cơ sở quyền lực mạnh mẽ bằng cách bổ nhiệm dần dần những người ủng hộ ông ta vào các vị trí chủ chốt, tạm thời, ông ta cần PLA bảo vệ quyền lực chính trị của mình. Biện pháp có hiệu quả nhất nhằm bảo đảm lòng trung thành của PLA là thay những viên tướng cao cấp nhất - hầu hết đều được vị Chủ tịch trước đây thăng chức - bằng những người ủng hộ Tập.

Dường như Tập đã học được những bài học từ sự sụp đổ của nhà lãnh đạo Liên Xô, Nikita Khrushchev, vào năm 1964. Khrushchev bị lật đổ trong một cuộc đảo chính cung đình do KGB tài trợ và được quân đội đồng ý. Nếu Hồng quân hoàn toàn trung thành với Khrushchev thì những kẻ âm mưu đã không thể thành công.

Nhưng kế hoạch của Tập vượt quá thẩm quyền cá nhân của ông ta - những bài học từ Liên Xô thì cũng thế. Ngay sau khi nắm quyền, Tập đã than thở với các quan chức ở Quảng Đông rằng khi Liên Xô sụp đổ, giới tinh hoa đã đánh mất ý chí chiến đấu. Vào giai đoạn, khi độc quyền chính trị của Đảng Cộng sản Trung Quốc đang ngày càng bị thách thức, Tập sẽ không có sai lầm như thế.

Để tránh số phận của Liên Xô, Tập và các đồng nghiệp của ông ta phải tái áp đặt việc kiểm soát về tư tưởng và cắt bớt tự do dân sự. Trong khi, cho đến nay Đảng mới chỉ sử dụng cảnh sát và kiểm duyệt Internet (còn bây giờ muốn đưa cảnh sát mật vào tất cả các công ty Internet), không thể tưởng tượng sự tồn tại lâu dài của Đảng mà không có PLA trung thành, đặc biệt, nếu lại có những cuộc phản đối tương tự như những cuộc phản đối ở Quảng trường Thiên An Môn hồi năm 1989.

Cột trụ cuối cùng trong chiến lược của Tập nhằm củng cố quyền lực của Đảng Cộng sản là thay chính sách đối ngoại thận trọng của Đặng Tiểu Bình (Deng Xiaoping) bằng chính sách cơ bắp. Nếu Trung Quốc phải quay lại với chiến thuật gây hấn của mình, ví dụ, ở Biển Đông hoặc eo biển Đài Loan bằng vũ lực, thì lực lượng quân sự của nó không thể được dẫn dắt bởi những viên tướng dễ bị mua chuộc và gian manh.

Nếu những nỗ lực của Tập nhằm nhổ tận gốc trốc tận rễ nạn tham nhũng trong quân đội Trung Quốc có thể thực hiện được cùng một lúc ba mục tiêu, thì người ta buộc phải thừa nhận rằng đấy là bước đi của một thiên tài chính trị. Tuy nhiên, để đảm bảo rằng Trung Quốc đứng ở vị trí mạnh nhất có thể, Tập phải học một bài học nữa từ Liên Xô: những vụ thanh trừ dễ dàng trở thàng thái quá. Stalin đã tiêu diệt hàng quân đoàn sĩ quan của Hồng quân ngay đêm trước cuộc xâm lược của Quốc xã. Tập không thể cho phép mình mắc những sai lầm tương tự như thế.

Minxin Pei (Bùi Mẫn Hân) là Giáo sư về quản trị tại Claremont McKenna College và cộng tác viên tại German Marshall Fund của Hoa Kỳ.

Đã đăng trên http://www.ijavn.org/2015/08/vntb-nhung-vu-thanh-trung-cua-trung.html

Nguồn http://www.project-syndicate.org/commentary/china-military-arrests-by-minxin-pei-2015-08