Phạm Nguyên Trường dịch
Năm 2012, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình hứa rằng Đảng Cộng sản sẽ mang lại những thành công to lớn trước hai ngày kỉ niệm tròn một trăm năm sắp tới, năm 2021 và 2049. Nhưng dù tinh thần dân tộc có cao đến mức nào cũng không thể thay đổi sự kiện là sự sụp đổ của Đảng cộng sản Trung Quốc dường như đang cận kề hơn lúc nào hết, nếu tính từ khi Mao chết.
Ngày 1 tháng 10, để kỷ niệm 70 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ có bài phát biểu ca ngơi những thành tích mà Đảng Cộng sản Trung Quốc đã làm được từ năm 1949 cho đến nay. Nhưng, mặc cho sự tự tin và lạc quan của Tập [Cận Bình], các đảng viên thường của Đảng đang ngày càng quan tâm đến triển vọng trong tương lai của chế độ - họ có lí do chính đáng để làm như thế.
Năm 2012, khi Tập [Cận Bình] giành được quyền lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc, ông ta hứa rằng Đảng sẽ cố gắng nhằm mang lại những thành công vĩ đại trước hai lễ kỉ niệm tròn một trăm năm sắp tới, đấy là ngày thành lập Đảng cộng sản vào năm 1921 và thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (năm 1949). Nhưng, kinh tế suy giảm liên tục và căng thẳng với Hoa Kỳ đang gia tăng có thể sẽ làm cho Đảng cảm thấy bất an ngay trong lễ kỷ niệm năm 2021. Và chế độ độc đảng thậm chí có thể không trụ được cho đến năm 2049.
Mặc dù về mặt kỹ thuật, chế độ độc tài có thể sống mãi, nhưng Đảng cộng sản Trung Quốc đang tiến gần tới ngưỡng sống dai mà các chế độ độc đảng có thể đạt được. Đảng Cách mạng Thể chế Mexico nắm quyền 71 năm (1929-2000); Đảng Cộng sản Liên Xô cầm quyền 74 năm (1917-1991); và Quốc dân đảng ở Đài Loan nắm quyền 73 năm (từ 1927 đến 1949 ở đại lục, từ 1949 đến 2000 ở Đài Loan). Chế độ Bắc Triều Tiên, triều đại gia đình trị theo kiểu Stalin đã cai trị đất nước này 71 năm, là thế lực cạnh tranh đương thời duy nhất của Trung Quốc (ông này không tính Đảng cộng sản Việt Nam đã nắm quyền được 74 năm – ND).
Nhưng quy luật lịch sử không phải là lý do duy nhất khiến Đảng cộng sản Trung Quốc phải lo lắng. Những điều kiện cho phép chế độ phục hồi sau thảm họa do chủ nghĩa Mao tự gây ra cho mình và sự thịnh vượng trong bốn thập kỷ vừa qua hầu như đã được thay thế bằng môi trường ít thuận lợi hơn - và trong theo một vài cách hiểu nào đó thì đấy là môi trường thù địch hơn.
Đe dọa lớn nhất đối với sự tồn tại trong dài hạn của Đảng là cuộc chiến tranh lạnh đang diễn ra với Mỹ. Trong phần lớn thời kỳ hậu-Mao, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã “ẩn mình” trên trường quốc tế, cố gắng tránh xung đột trong khi xây dựng lực lượng ở trong nước. Nhưng đến năm 2010, Trung Quốc đã trở thành cường quốc kinh tế, nước này theo đuổi chính sách đối ngoại ngày càng cứng rắn hơn. Chính sách đó làm cho Hoa Kỳ tức giận, Hoa Kỳ bắt đầu chuyển dần từ chính sách cam kết sang cách tiếp cận mang tính đối đầu như đang thấy hiện nay.
Với khả năng vượt trội về quân sự, công nghệ, hiệu quả kinh tế và mạng lưới liên minh (vẫn mạnh mẽ, mặc cho sự lãnh đạo mang tính phá hoại của Tổng thống Donald Trump), Mỹ có nhiều khả năng sẽ cưỡi lên đầu thù trong cuộc chiến tranh lạnh Trung-Mỹ hơn là Trung Quốc. Mặc dù chiến thắng của Mỹ có thể là chiến thắng theo kiểu Pyrrhic (Chiến thắng kiểu Pyrrhic là một thành ngữ để chỉ một thắng lợi với những tổn thất có tính huỷ diệt cho phe chiến thắng – ND), nhưng nhiều khả năng nó sẽ là con dấu đóng lên số phận của Đảng cộng sản Trung Quốc.
Đảng cộng sản Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với những trận cuồng phong trong lĩnh vực kinh tế. Cái gọi là phép màu Trung Quốc được thúc đẩy bởi lực lượng lao động trẻ và đông đảo, đô thị hóa nhanh chóng, những khoản đầu tư quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng, tự do hóa thị trường và toàn cầu hóa - tất cả những yếu tố này đã giảm hoặc là biến mất.
Những cuộc cải cách cấp tiến - đặc biệt là tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước không hiệu quả và chấm dứt các hoạt động buôn bán theo chủ nghĩa tân-trọng thương (neo-mercantilist) - có thể tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng. Nhưng, mặc dù vẫn nói theo lối đãi bôi vế việc thúc đẩy cải cách thị trường, Đảng cộng sản Trung Quốc không muốn thực hiện cải cách, không những thế, họ còm bám vào những chính sách có lợi cho các doanh nghiệp nhà nước, đẩy bất lợi về phía các doanh nghiệp tư nhân. Vì khu vực nhà nước là nền tảng kinh tế của chế độ độc đảng, nên khó có khả năng là các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ đột ngột tiến hành các cuộc cải cách kinh tế triệt để.
Xu hướng chính trị trong nước cũng đáng lo ngại. Dưới thời Tập [Cận Bình], Đảng cộng sản Trung Quốc đã từ bỏ chủ nghĩa thực dụng, từ bỏ thái độ linh hoạt về ý thức hệ và lãnh đạo tập thể, đã có tác dụng rất tốt trong quá khứ. Cùng với việc Đảng quay lại với chủ nghĩa tân-Maoist (neo-Maoist) – bao gồm tuân thủ nghiêm ngặt về ý thức hệ, kỷ luật nghiêm khắc trong tổ chức và người cầm quyền cứng rắn làm cho người ta phải sợ hãi - rủi ro do những sai lầm của chính sách có thể gây ra thảm họa đang gia tăng.
Chắc chắn là Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ không rút lui mà không chiến đấu. Khi quyền lực yếu đi, có lẽ Đảng sẽ tìm cách khơi dậy tinh thần dân tộc của những người ủng hộ, đồng thời tăng cường đàn áp những người chống đối. Nhưng chiến lược này không thể cứu được chế độ độc đảng của Trung Quốc. Mặc dù chủ nghĩa dân tộc có thể làm gia tăng sự ủng hộ Đảng trong ngắn hạn, năng lượng của nó cuối cùng rồi sẽ tiêu tan, đặc biệt là nếu Đảng không thể tiếp tục cải thiện được đời sống của người dân. Và chế độ dựa trên ép buộc và bạo lực sẽ phải trả giá đắt là hoạt động kinh tế bị ngăn chặn, phản kháng của dân chúng gia tăng, chi phí cho lĩnh vực an ninh gia tăng nhanh chóng và bị cô lập trên trường quốc tế.
Đây không phải là bức tranh đầy hào hứng mà Tập [Cận Bình] sẽ trình bày trước nhân dân Trung Quốc vào ngày 1 tháng mười tới. Nhưng dù tinh thần dân tộc có cao đến mức nào cũng không thể thay đổi sự kiện là sự sụp đổ của Đảng cộng sản Trung Quốc dường như đang cận hơn lúc nào hết, nếu tính từ khi Mao chết.
Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei) là Giáo sư về quản trị tại Claremont McKenna College và là cộng tác viên trưởng không thường trú tại German Marshall Fund of the United States.
Năm 2012, khi Tập [Cận Bình] giành được quyền lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc, ông ta hứa rằng Đảng sẽ cố gắng nhằm mang lại những thành công vĩ đại trước hai lễ kỉ niệm tròn một trăm năm sắp tới, đấy là ngày thành lập Đảng cộng sản vào năm 1921 và thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (năm 1949). Nhưng, kinh tế suy giảm liên tục và căng thẳng với Hoa Kỳ đang gia tăng có thể sẽ làm cho Đảng cảm thấy bất an ngay trong lễ kỷ niệm năm 2021. Và chế độ độc đảng thậm chí có thể không trụ được cho đến năm 2049.
Mặc dù về mặt kỹ thuật, chế độ độc tài có thể sống mãi, nhưng Đảng cộng sản Trung Quốc đang tiến gần tới ngưỡng sống dai mà các chế độ độc đảng có thể đạt được. Đảng Cách mạng Thể chế Mexico nắm quyền 71 năm (1929-2000); Đảng Cộng sản Liên Xô cầm quyền 74 năm (1917-1991); và Quốc dân đảng ở Đài Loan nắm quyền 73 năm (từ 1927 đến 1949 ở đại lục, từ 1949 đến 2000 ở Đài Loan). Chế độ Bắc Triều Tiên, triều đại gia đình trị theo kiểu Stalin đã cai trị đất nước này 71 năm, là thế lực cạnh tranh đương thời duy nhất của Trung Quốc (ông này không tính Đảng cộng sản Việt Nam đã nắm quyền được 74 năm – ND).
Nhưng quy luật lịch sử không phải là lý do duy nhất khiến Đảng cộng sản Trung Quốc phải lo lắng. Những điều kiện cho phép chế độ phục hồi sau thảm họa do chủ nghĩa Mao tự gây ra cho mình và sự thịnh vượng trong bốn thập kỷ vừa qua hầu như đã được thay thế bằng môi trường ít thuận lợi hơn - và trong theo một vài cách hiểu nào đó thì đấy là môi trường thù địch hơn.
Đe dọa lớn nhất đối với sự tồn tại trong dài hạn của Đảng là cuộc chiến tranh lạnh đang diễn ra với Mỹ. Trong phần lớn thời kỳ hậu-Mao, các nhà lãnh đạo Trung Quốc đã “ẩn mình” trên trường quốc tế, cố gắng tránh xung đột trong khi xây dựng lực lượng ở trong nước. Nhưng đến năm 2010, Trung Quốc đã trở thành cường quốc kinh tế, nước này theo đuổi chính sách đối ngoại ngày càng cứng rắn hơn. Chính sách đó làm cho Hoa Kỳ tức giận, Hoa Kỳ bắt đầu chuyển dần từ chính sách cam kết sang cách tiếp cận mang tính đối đầu như đang thấy hiện nay.
Với khả năng vượt trội về quân sự, công nghệ, hiệu quả kinh tế và mạng lưới liên minh (vẫn mạnh mẽ, mặc cho sự lãnh đạo mang tính phá hoại của Tổng thống Donald Trump), Mỹ có nhiều khả năng sẽ cưỡi lên đầu thù trong cuộc chiến tranh lạnh Trung-Mỹ hơn là Trung Quốc. Mặc dù chiến thắng của Mỹ có thể là chiến thắng theo kiểu Pyrrhic (Chiến thắng kiểu Pyrrhic là một thành ngữ để chỉ một thắng lợi với những tổn thất có tính huỷ diệt cho phe chiến thắng – ND), nhưng nhiều khả năng nó sẽ là con dấu đóng lên số phận của Đảng cộng sản Trung Quốc.
Đảng cộng sản Trung Quốc cũng đang phải đối mặt với những trận cuồng phong trong lĩnh vực kinh tế. Cái gọi là phép màu Trung Quốc được thúc đẩy bởi lực lượng lao động trẻ và đông đảo, đô thị hóa nhanh chóng, những khoản đầu tư quy mô lớn vào cơ sở hạ tầng, tự do hóa thị trường và toàn cầu hóa - tất cả những yếu tố này đã giảm hoặc là biến mất.
Những cuộc cải cách cấp tiến - đặc biệt là tư nhân hóa các doanh nghiệp nhà nước không hiệu quả và chấm dứt các hoạt động buôn bán theo chủ nghĩa tân-trọng thương (neo-mercantilist) - có thể tiếp tục duy trì tốc độ tăng trưởng. Nhưng, mặc dù vẫn nói theo lối đãi bôi vế việc thúc đẩy cải cách thị trường, Đảng cộng sản Trung Quốc không muốn thực hiện cải cách, không những thế, họ còm bám vào những chính sách có lợi cho các doanh nghiệp nhà nước, đẩy bất lợi về phía các doanh nghiệp tư nhân. Vì khu vực nhà nước là nền tảng kinh tế của chế độ độc đảng, nên khó có khả năng là các nhà lãnh đạo Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ đột ngột tiến hành các cuộc cải cách kinh tế triệt để.
Xu hướng chính trị trong nước cũng đáng lo ngại. Dưới thời Tập [Cận Bình], Đảng cộng sản Trung Quốc đã từ bỏ chủ nghĩa thực dụng, từ bỏ thái độ linh hoạt về ý thức hệ và lãnh đạo tập thể, đã có tác dụng rất tốt trong quá khứ. Cùng với việc Đảng quay lại với chủ nghĩa tân-Maoist (neo-Maoist) – bao gồm tuân thủ nghiêm ngặt về ý thức hệ, kỷ luật nghiêm khắc trong tổ chức và người cầm quyền cứng rắn làm cho người ta phải sợ hãi - rủi ro do những sai lầm của chính sách có thể gây ra thảm họa đang gia tăng.
Chắc chắn là Đảng cộng sản Trung Quốc sẽ không rút lui mà không chiến đấu. Khi quyền lực yếu đi, có lẽ Đảng sẽ tìm cách khơi dậy tinh thần dân tộc của những người ủng hộ, đồng thời tăng cường đàn áp những người chống đối. Nhưng chiến lược này không thể cứu được chế độ độc đảng của Trung Quốc. Mặc dù chủ nghĩa dân tộc có thể làm gia tăng sự ủng hộ Đảng trong ngắn hạn, năng lượng của nó cuối cùng rồi sẽ tiêu tan, đặc biệt là nếu Đảng không thể tiếp tục cải thiện được đời sống của người dân. Và chế độ dựa trên ép buộc và bạo lực sẽ phải trả giá đắt là hoạt động kinh tế bị ngăn chặn, phản kháng của dân chúng gia tăng, chi phí cho lĩnh vực an ninh gia tăng nhanh chóng và bị cô lập trên trường quốc tế.
Đây không phải là bức tranh đầy hào hứng mà Tập [Cận Bình] sẽ trình bày trước nhân dân Trung Quốc vào ngày 1 tháng mười tới. Nhưng dù tinh thần dân tộc có cao đến mức nào cũng không thể thay đổi sự kiện là sự sụp đổ của Đảng cộng sản Trung Quốc dường như đang cận hơn lúc nào hết, nếu tính từ khi Mao chết.
Bùi Mẫn Hân (Minxin Pei) là Giáo sư về quản trị tại Claremont McKenna College và là cộng tác viên trưởng không thường trú tại German Marshall Fund of the United States.
Nguồn project-syndicate
hihi... hy vọng Bùi Mẫn Hân dự báo chính xác hơn Gordon Chang...
ReplyDeleteHy vọng thế.
Delete