(National
Interest, tháng 9-10 năm 2013)
Phạm Nguyên Trường dịch
Giới thiệu tác phẩm Của cải
và sức mạnh: Cuộc trường chinh của Trung Quốc vào thế kỉ XXI (Wealth and Power: China’s Long March to the Twenty-First Century), (New York: Random House, 2013),
496 tr., của Orville Schell và
John Delury.
Từ những năm 1990 chính
sách của Mĩ đối với Trung Quốc được hình thành trên giả định rằng Trung Quốc
càng giàu có và địa vị quốc tế của nước này càng gia tăng thì sẽ dẫn tới quá
trình tự do hóa ở trong nước. Đầu thập kỷ trước, chính quyền của Tổng thống
Bush cũng đã từng hy vọng rằng Trung Quốc sẽ trở thành một “thành viên có trách
nhiệm” trong cộng đồng quốc tế. Trong những năm qua, sức mạnh kinh tế và ngoại
giao của Trung Quốc đã gia tăng đáng kể, nước này đã trở thành nền kinh tế lớn
thứ hai trên thế giới. Các nhà lãnh đạo của nước này tự gọi là “cường quốc”,
bên cạnh Hoa Kỳ. Nhưng Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vẫn giữ độc quyền về
chính trị, và kể từ thời gian chuẩn bị cho Thế vận hội Bắc Kinh năm 2008, nhà
nước đảng trị này đã tăng cường đàn áp những nhà hoạt động nhân quyền, các luật
sư và người ủng hộ cải cách tự do ở trong nước. Còn ở nước ngoài, Trung Quốc
gia tăng các nỗ lực quân sự nhằm khẳng định chủ quyền trên những vùng lãnh thổ
đang tranh chấp, và còn sử dụng những công cụ kinh tế, trong đó có đe dọa ngưng
hoặc ngăn chặn việc buôn bán một số loại hàng hóa nhất định. Nếu trước đây,
giới tinh hoa chính trị Trung Quốc còn nói tới những giá trị của chế độ dân chủ
và các chuẩn mực quốc tế thì bây giờ họ chủ động chào bán mô hình của họ, như
là món hàng thay thế cho cái gọi là hệ thống của phương Tây. Làm sao mà nhiều
thế hệ các nhà hoạch định chính sách của Mỹ lại hiểu làm Trung Quốc đến như thế?